Aktualności

Współpraca JST we Francji (cz.1)

Tradycja współpracy międzygminnej we Francji sięga XIX wieku. Na bazie pierwszych komisji związkowych oraz porozumień międzygminnych, które posiadały ograniczony zakres działania i opierały się na uzgodnieniach między gminami w zakresie dyspozycji dób powstały związki międzygminne o charakterze autonomicznym i służyły realizacji wspólnych interesów podmiotów je tworzących.

Początkowo miały charakter jednofunkcyjny i zajmowały się wspólną realizacją usług z zakresu chociażby dostarczania wody. Była to najmniej zaawansowana forma współpracy zwana obecnie stowarzyszeniową. Lata 70 dały początek rozwoju nowoczesnych form współpracy. Powstały wówczas wielofunkcyjne związki międzygminne oraz wspólnoty miejskie. Gwarantowały one ściślejsze powiazanie oraz w odróżnieniu od związków jednofunkcyjnych posiadają kompetencje precyzyjnie określone w ustawie a także możliwość tworzenia własnego opodatkowania. Zasadniczym jego celem jest realizacja wspólnych zamierzeń efektywniejsza ze względu na wspólne ku temu dążenia wszystkich członków związku. Poza aspektem instytucjonalnym rozwinęły także idee współpracy dla dobra swoich mieszkańców poprzez większą solidarność sprzyjającą chociażby wyborom politycznym. Wspólnoty miejskie posiadają kompetencje w sferze zagospodarowania przestrzennego, usług publicznych, infrastruktury. Również we Francji powstały pierwsze Wspólnoty Urbanistyczne czyli Bordeaux, Lille, Lyon i Strasburg. Okazało się że było to swoisty impuls dla powstania kolejnych ośrodków miejskich i w wyniku tego obecnie we Francji funkcjonuje 16 ośrodków metropolitarnych które zrzeszają aglomeracje powyżej pięciuset tysięcy mieszkańców. Kolejne formy współpracy, które miały sprzyjać racjonalnemu zagospodarowaniu oraz rozwojowi ekonomicznemu to Wspólnoty Gmin (łączące gminy w środowisku wiejskim) i Wspólnoty Miast (zrzeszające miasta powyżej 20 tys.). Posiadały one kompetencje obligatoryjne oraz zharmonizowany system podatkowy obejmujący ujednolicenie stawki podatkowej dla przedsiębiorstw.

Kluczowe znaczenie dla omawianego zagadnienia ma ustawa Chevenement z 1999 r., dzięki której doszło do uporządkowania i uproszenia dostępnych form współpracy terytorialnej. Ustawa ta miała na celu pogłębienie związków międzygminnych oraz rozszerzenie zakresu ich kompetencji. Na podstawie wprowadzonej modyfikacji ograniczono liczbę form współpracy do trzech faworyzując formę federacyjną oznaczającą miedzy innymi samodzielność fiskalną (a nie formę stowarzyszeniową mającą na celu jedynie wspólne zarządzanie usługami). Pierwszą z wskazanych w ustawie form jest Wspólnota Gmin zrzeszająca sąsiadujące gminy wiejskie, które tworzą obszar bez enklaw z liczba mieszkańców nie przekraczającą pięćdziesięciu tysięcy. Drugą w hierarchii jest Wspólnota Aglomeracji którą tworzą gminy o populacji przekraczającej pięćdziesiąt tysięcy mieszkańców, a stworzona całość pozostaje również bez enklaw. Na szczycie znajdują się Wspólnoty Urbanistyczne czyli metropolitarne ośrodki wielkomiejskie , spójne terytorialnie a których liczba mieszkańców przekracza pięćset tysięcy. Ustawa Chevenement nakreśliła ogólne zasady funkcjonowania powyżej wskazanych jednostek współpracy międzygminnej przewidując zakaz przynależenia do kilku z nich naraz a także możliwość przekształcania jednej formy w drugą. W wymiarze podatkowym ustawa ta uczyniła podatek od przedsiębiorców obowiązkowym dla Wspólnot Aglomeracji i Urbanistycznych. Wprowadzono także mieszany system podatkowy który zwiększył dochody tych wspólnot poprzez uzupełniające stawki podatku mieszkaniowego czy od nieruchomości. Stworzenie jednej stawki podatkowej dla działalności gospodarczej spowodowało zanik niezdrowej konkurencji między gminami o prowadzenie takiej działalności na ich terytorium. Ustawa ta wpłynęła także w istotny sposób na rozwój współpracy międzygminnej we Francji, na harmonizację stawek podatku od działalności gospodarczej a także na powstawanie wspólnot terytorialnych na różnych szczeblach. Zdecydowanie wzrósł odsetek Francuzów żyjących we wspólnotach międzygminnych, a co za tym idzie w obrębie nowo powstałych wspólnot terytorialnych zauważalny jest dynamiczny wzrost zatrudnienia.

Proces tworzenia ponadgminnych wspólnot samorządowych na terytorium Francji jest na etapie dojrzewania ale jego dynamiczny rozwój generuje ciągłe istotne zmiany strukturalne. W wyniku ewolucji powstał przejrzysty i spójny system nadający międzygminnym jednostkom terytorialnym znaczące uprawnienia oraz źródła finansowania, dzięki którym posiadają one niezbędne zasoby materialne na realizacje własnych celów. Konieczne jest nie tylko tworzenie wspólnot o charakterze instytucjonalnym, a przede wszystkim w wymiarze społecznym aby mieszkańcom towarzyszyło poczucie terytorialnej solidarności i identyfikacji. Co pozytywnie wpływa na to zjawisko to tworzenie wspólnot samorządowych na obszarach posiadających historyczny poziom integracji mieszkańców. Ma to wpływ na tworzenie tożsamości nowoczesnej czyli na to czym wspólnota powinna stać się w przyszłości aby zapewnić sobie konkurencyjność i trwałość a co za tym idzie dobrobyt swoich mieszkańców. Przykład Francji jest dobra motywacją do działania bowiem wskazuje korzyści i synergię, jakie towarzysza tworzeniu związków międzygminnych na rożnym szczeblu, co wpływa na dynamiczny rozwój wspólnot terytorialnych decydujących się na integrację.

Źródło: Robert Pyka, "Wspólnota aglomeracji Saint-Étienne Métropole, jako przykład postępującego w Europie procesu metropolizacji”