Aktualności

Spółki komunalne pod lupą NIK. Sytuacja ekonomiczno-finansowa

Najwyższa Izba Kontroli negatywnie oceniła sytuację ekonomiczno-finansową połowy spółek miejskich, działających w strukturze 5 gmin miejskich województwa łódzkiego, które przynosiły straty.

Pięć gmin miejskich objętych kontrolą, posiadało udziały w 55 spółkach, w tym w 36 z udziałem większościowym. Sytuacja finansowo-ekonomiczna spółek komunalnych była zróżnicowana.

W latach 2010–2012 ujemny wynik finansowy wykazywało 18 spółek miejskich, tj. 50% spółek z udziałem większościowym gminy.

Kontrola przeprowadzona bezpośrednio w 10 spółkach, w których gminy posiadały pakiet większościowy (30% badanej populacji) wykazała, że dodatni wynik finansowy osiągało 7 spółek, a 3 permanentnie ponosiły stratę z działalności, w tym jedną spółkę, która na skutek wieloletnich zaniedbań straciła zdolność do regulowania na bieżąco swoich zobowiązań, postawiono w stan upadłości likwidacyjnej.

Zdaniem NIK, jakkolwiek celem zasadniczym spółek komunalnych winno być zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty, a nie maksymalizacja zysku, to jednak ich działalność podlega regułom rynkowym, a więc powinna być co najmniej zbilansowana ekonomicznie.

Sposób funkcjonowania spółek z udziałem gmin uprawnia do stwierdzenia, że niektóre z nich były nieprzystosowane do działania w warunkach gospodarki rynkowej. Spółki te nie dbały należycie o należne im przychody, a także o ustalanie praw i obowiązków w umowach zgodnie z ich słusznym interesem. Stwierdzono niejednokrotnie brak menadżerskiego podejścia do planowania działalności podstawowej. W efekcie przynosiły straty z działalności podstawowej.

Z drugiej strony, spółki przynoszące straty nie były efektywnie i skutecznie wspierane przez właściciela. Działania gmin skupiały się na różnych formach dokapitalizowania spółek (np. poprzez wniesienie dopłat bezpośrednich do działalności bieżącej bądź na pokrycie strat, stwierdzono także przypadek przejęcia zobowiązań nierentownej spółki w zamian za nowe udziały), a nie na skutecznym zobligowaniu ich do podjęcia realnych działań naprawczych przynoszących poprawę sytuacji finansowo-ekonomicznej w dłuższej perspektywie.

Stwierdzono też przypadki, kiedy spółki nie mogły rzetelnie planować swej działalności na rzecz gminy, gdyż te nie określały z odpowiednim wyprzedzeniem zakresu zlecanych im prac. Brak precyzyjnych zapisów w aktach założycielskich spółek powodował też niejasność, w jakim zakresie zadania będą bezpośrednio zlecane im przez gminę, a w jakim podmioty te będą musiały konkurować o dane zlecenie przystępując do przetargów publicznych. Przedmiot działalności spółek w aktach założycielskich jest zazwyczaj określany bardzo szeroko, a tylko jego niewielki zakres odnosi się do działalności związanej z rzeczywiście wykonywanymi zadaniami własnymi gminy.

Najlepszą sytuację ekonomiczno-finansową wykazywały spółki świadczące usługi w zakresie poboru, uzdatniania i dostarczania wody oraz odprowadzania ścieków. Z ogółem 10 spółek objętych kontrolą, 4 realizowały zadania w powyższym zakresie. Wszystkie osiągały dodatnie wyniki finansowe, na co wpływały corocznie wprowadzane nowe taryfy za wodę i odprowadzanie ścieków oparte na kalkulacji kosztów. Należy jednak podkreślić, że kontrolą NIK nie obejmowano zasadności zmian taryfowych, a jedynie prawidłowość realizowania obowiązku wynikającego z art. 24 ust. 2 i 3 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, tj. terminowości przekazywania wniosków z projektem taryf do zatwierdzenia. Tylko w jednym przypadku ujawniono nieprzestrzeganie obowiązku wynikającego z wyżej powołanego przepisu.

Nie stwierdzono natomiast przypadków pozbywania się przez spółki nieruchomości gruntowych wnoszonych aportem przez gminę. Zbywanie składników majątkowych spółek poprzedzane było każdorazowo ustalaniem wartości rynkowej w oparciu o operaty szacunkowe sporządzane przez uprawnionego rzeczoznawcę.

Źródło: www.nik.gov.pl