Aktualności

Spółki komunalne pod lupą NIK. Podsumowanie

W ocenie NIK, samorząd terytorialny powinien koncentrować swą aktywność na wykonywaniu zadań publicznych, a podejmowanie przez gminy działalności gospodarczej, powinno być zawsze uzasadnione realizacją ustawowych zadań, a za koniecznością podjęcia musi przemawiać ważny interes publiczny.

Naruszanie przez samorządy gminne ustalonych ustawowo ograniczeń prowadzenia działalności gospodarczej wywołuje także skutek w postaci naruszenia swobody gospodarczej, szczególnie zasad uczciwej konkurencji. Ustalenia przedmiotowej kontroli, a także orzecznictwo sądów administracyjnych oraz stanowisko doktryny potwierdzają, iż przesłanka „ważne dla rozwoju gminy” określona w art. 10 ust. 3 ustawy o gospodarce komunalnej, w zakresie podejmowania przez gminy działalności gospodarczej w przedmiocie wykraczającym poza sferą użyteczności publicznej, jest interpretowana w sposób rozszerzający.

Niniejsza kontrola NIK jest kolejną, której wyniki wskazują na niewłaściwe sprawowanie nadzoru właścicielskiego nad spółkami komunalnymi przez organy administracji samorządowej.

NIK zauważa jednocześnie, że zaangażowanie kapitałowe samorządu w części spółek jest wypadkową dotychczasowego sposobu realizacji polityki właścicielskiej oraz uwarunkowań historycznych sięgających lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku, wynikających m.in. ze zmian stanu prawnego, w tym dotyczącego utworzenia i przekształcenia niektórych podmiotów w spółki prawa handlowego z udziałem samorządu terytorialnego.

W ocenie NIK, konieczne jest podjęcie przez samorządy działań mających na celu uporządkowanie obszaru spółek komunalnych, w tym:

-        doprowadzenie do określenia zasad (unormowania) sprawowania nadzoru właścicielskiego wobec spółek z udziałem samorządu, w tym zapewniających skuteczne monitorowanie i przeprowadzanie rzetelnej oceny działalności spółek komunalnych,

-        określenie polityki właścicielskiej wobec nadzorowanych spółek,

-        podjęcie inicjatyw zmierzających do sprywatyzowania spółek działających poza sferą użyteczności publicznej.

W powyższym kontekście należy przypomnieć, że zgodnie z art. 69 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych m.in. na prezydencie miasta ciąży obowiązek zapewnienia funkcjonowania adekwatnej, skutecznej i efektywnej kontroli zarządczej.

Jest to więc w szczególności system procedur, instrukcji, zasad i mechanizmów, które wspomagają zarządzanie zmierzające do uzyskania – przez kierownictwo – pewności, że cele jednostki sektora finansów publicznych zostaną osiągnięte.

Zdaniem NIK, zwiększenie skuteczności zarządzania i efektywności nadzoru nad spółkami jest możliwe m.in. poprzez zapewnienie przez organy wykonawcze samorządów transparentności doboru właściwie przygotowanych osób na członków rad nadzorczych, prowadzonego w otwartych postępowaniach.